Co to jest przeszczep flory bakteryjnej jelit?

Przeszczep flory bakteryjnej jelit polega na podaniu do przewodu pokarmowego pacjenta odpowiednio przygotowanego preparatu bakterii jelitowych. Celem takiego rodzaju leczenia jest przywrócenie różnorodności flory jelitowej, a tym samym osiągnięcie poprawy samopoczucia i zdrowia w różnych jednostkach chorobowych. Żeby jednak dobrze zrozumieć istotę i sens przeszczepu mikrobioty jelitowej, trzeba wiedzieć czym jest flora bakteryjna, jakie znaczenie ma dla zdrowia i co dzieje się, gdy jej skład ulegnie niekorzystnym zmianom. Czytelników, którzy chcą uporządkować swoją wiedzę w tym zakresie, zachęcamy do lektury przygotowanego przez nas artykułu: Czym jest flora bakteryjna jelit? Dlaczego jelita są takie ważne?

Jak przeprowadza się przeszczep flory bakteryjnej?

Przeszczep flory bakteryjnej jelit to procedura, podczas której do przewodu pokarmowego pacjenta podaje się preparat zawierający mikroflorę jelitową pozyskaną od zdrowego dawcy (optymalnie kilku dawców).

Preparat do przeszczepu powstaje na drodze rozcieńczania, rozdrabniania i filtrowania kału zdrowego dawcy, tak by pozyskać zawiesinę zawierającą głównie bakterie jelitowe, pozbawioną resztek pokarmowych. Tak przygotowany płyn jest gotowy do podania pacjentowi od razu. Możliwe jest również jego przechowywanie w formie zamrożonej. Szczególnie ważne dla zachowania bezpieczeństwa przeszczepów flory bakteryjnej jelit jest regularne badanie dawców pod kątem chorób zakaźnych oraz występowania patogennych szczepów bakterii w kale. Równie istotne jest, by dawcy byli wolni od wszelkich dolegliwości jelitowych (biegunka, zaparcie, wzdęcia) i chorób przewlekłych, mieli prawidłową masę ciała oraz nie przyjmowali leków mogących wpływać na stan flory bakteryjnej jelit.

Przeszczep flory bakteryjnej w zakażeniu Clostridium difficile

Od kilku lat prowadzone są badania naukowe nad zastosowaniem przeszczepów flory bakteryjnej jelit w leczeniu różnych chorób. Najczęściej analizowana jest ich skuteczność u pacjentów z chorobami czynnościowymi i zapalnymi przewodu pokarmowego oraz wywołanymi przez bakterie chorobotwórcze. Coraz śmielsze kroki stawiane są w kierunku prób leczenia chorób autoimmunologicznych.

Dziś, za pomocą przeszczepu flory bakteryjnej, możemy z powodzeniem leczyć infekcje Clostridium difficile, która nie poddała się standardowemu leczeniu antybiotykami - metronidazolem i wankomycyną. U pacjentów z tą dolegliwością aplikacja flory bakteryjnej pochodzącej od zdrowego dawcy ma skuteczność sięgającą 93%. To bardzo wysoki odsetek, szczególnie uwzględniając wcześniejszą nieskuteczność leczenia zakażenia tą bakterią antybiotykami. Więcej na temat złośliwej bakterii Clostridium difficile w artykule na temat flory bakteryjnej jelit. Zwiększenie różnorodności mikroflory jelitowej również znacznie zmniejsza szansę na nawrót infekcji w krótkim czasie. Trzeba jednak zaznaczyć, że w nielicznych przypadkach do pełnego wyleczenia może być konieczne wykonanie więcej niż jednego przeszczepu flory bakteryjnej.

Przeszczep flory bakteryjnej w chorobach zapalnych jelit

Przeszczep flory bakteryjnej jest również rozważany jako forma terapii dla pacjentów z chorobami zapalnymi jelit (chorobą Crohna czy u osób u których zdiagnozowano wrzodziejące zapalenie jelita grubego). U osób obciążonych tymi chorobami obserwuje się znaczące zmiany w składzie mikrobiomu jelitowego, które mogą nasilać stan zapalny, zmniejszać szczelność bariery jelitowej i uszkadzać nabłonek jelita. Logicznym wydaje się więc, że podanie przeszczepu flory jelitowej od zdrowej osoby mogłoby poprawić różnorodność mikroflory chorych. A to oznacza zmniejszenie stanu zapalnego w obrębie jelit i ustąpienie objawów choroby.

Jak wynika z łącznej analizy ponad trzydziestu wysokiej jakości badań nad skutecznością przeszczepów flory jelitowej w leczeniu chorób zapalnych jelit, to założenie jest całkiem trafne. Nawet 53,8% pacjentów może odnieść kliniczną korzyść z tej formy leczenia (czyli poprawę samopoczucia), a średnio 37% osiąga pełną remisję (zupełne ustąpienie objawów). Należy jednak zdawać sobie sprawę z pewnych ograniczeń. Brakuje wzorca flory bakteryjnej „idealnego dawcy”, a także metody rozróżnienia, którzy pacjenci mają szansę odnieść realną korzyść z terapii. Nieznane są też konsekwencje zdrowotne oraz skuteczność przeszczepów flory bakteryjnej jelit w dłuższej perspektywie. Z powodu brakujących danych przeszczep mikrobioty jelitowej nadal nie jest uznawany za efektywną metodę leczenia chorób zapalnych jelit.

Przeszczep flory bakteryjnej w zespole jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego (IBS) to kolejna dolegliwość, której jedną z przyczyn może być dysbioza jelitowa (zaburzenia w składzie mikroflory jelitowej). Głównymi objawami tej choroby jest biegunka i/lub zaparcia (mogą występować naprzemiennie), wzdęcia oraz ból brzucha. Niestety leczenie ogranicza się głównie do łagodzenia objawów za pomocą diety, terapii behawioralnej oraz farmakoterapii, stąd ciągłe poszukiwania skutecznego leczenia przyczynowego. Badacze uważają, że różnice w składzie mikroflory jelitowej pacjentów z IBS względem osób zdrowych sprzyjają zmniejszonej produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych („pożywki” dla komórek jelita), ze zwiększeniem ilości siarkowodoru. Jego nagromadzenie w jelicie sprzyja dolegliwościom bólowym. Zatem poprawa składu mikrobioty wydaje się po raz kolejny jedną z najlepszych dróg do rozwiązania problemów pacjentów z IBS. Niestety dotychczasowe badania naukowe wśród pacjentów z zespołem jelita drażliwego nie dają jednoznacznych wyników. Część danych z badań naukowych dowodzi skuteczności przeszczepów flory jelitowej. Zaobserwowano zmniejszanie się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego oraz poprawę jakości życia u pacjentów z IBS. W innych badaniach z kolei nie zauważono u chorych istotnej klinicznie poprawy. Nadal brakuje pewnych danych określających u których pacjentów z IBS przeszczep mógłby mieć wyższą skuteczność. Nie wiadomo również jaki dawca byłby idealny dla pacjenta z zespołem jelita drażliwego. Trudno ustalić jaką objętość flory bakteryjnej należy podać dla optymalnego efektu, a także jak często i jaką metodą aplikować chorym bakterie jelitowe. Naukowców czeka jeszcze wiele badań zanim stosowanie przeszczepów flory bakteryjnej jelit w leczeniu IBS będzie skuteczne.

Choroby spoza układu pokarmowego a przeszczep flory bakteryjnej

Skład mikroflory jelitowej wydaje się mieć ogromne znaczenie również w chorobach nienależących do schorzeń układu pokarmowego. Są to, między innymi, reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie rozsiane, cukrzyca typu II, otyłość, zespół metaboliczny, choroba Alzheimera czy choroba Parkinsona. W wypadku każdej z tych chorób pojawiają się badania mające na celu sprawdzenie skuteczności przeszczepu mikrobioty jelitowej w leczeniu przyczynowym, objawowym lub w poprawie poszczególnych parametrów metabolicznych. Wydaje się, że skoro u pacjentów z dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego udaje się poprawić skład mikroflory jelitowej na tyle, by nawet po roku nadal obserwować różnicę, to podobny efekt powinno się dać uzyskać u innych chorych. Jednak nadal pozostaje więcej pytań niż odpowiedzi w tym zakresie.

Przeszczep flory bakteryjnej - jakie wskazania do wykonania?

Pierwszym, najważniejszym i potwierdzonym naukowo wskazaniem do wykonania przeszczepu flory bakteryjnej jest nawracająca infekcja Clostridium difficile niepoddająca się leczeniu antybiotykami.

Przeszczepy flory bakteryjnej jelit mogą być pomocne również u pacjentów borykających się z chorobami zapalnymi jelit oraz objawami zespołu jelita drażliwego – wzdęciami, biegunką, zaparciem lub zmiennym rytmem wypróżnień. Jednak do tej pory brakuje szczegółowych wytycznych, które przedstawiają optymalny sposób postępowania (dobór dawcy, dawkę, drogę podania, częstotliwość podań) w celu osiągnięcia poprawy stanu zdrowia tej grupy chorych.

Przeciwwskazania do przeszczepu flory bakteryjnej

Nie ma ściśle określonych przeciwwskazań do przeprowadzenia przeszczepu flory bakteryjnej jelit. Procedura ta charakteryzuje się wysokim bezpieczeństwem oraz niewielkim odsetkiem zdarzeń niepożądanych, co czyni ją bezpieczną niemal dla wszystkich pacjentów.

Należy jednak pamiętać, aby przed wybraniem tej metody leczenia starannie omówić z lekarzem swój obecny stan zdrowia, choroby towarzyszące oraz aktualnie przyjmowane leki. Pozwoli to rozwiać wszelkie wątpliwości dotyczące podania przeszczepu flory bakteryjnej jelit.

Brak możliwości założenia wenflonu (wkłucia obwodowego w celu podania leków czy płynów dożylnie) lub inne przeciwwskazania do znieczulenia dożylnego mogą być czynnikiem utrudniającym podanie przeszczepu flory bakteryjnej jelit. Jednak sposób podania przeszczepu może zostać odpowiednio zmodyfikowany w porozumieniu z lekarzem prowadzącym.

Jak podaje się przeszczep flory bakteryjnej jelit?

Preparat zawierający florę bakteryjną można podać zarówno do jelita grubego (za pomocą kolonoskopu do prawej części jelita lub wlewu doodbytniczego do lewej części jelita), jak i do dwunastnicy za pomocą gastroskopu. Kolonoskopia czy gastroskopia to badania endoskopowe, wykorzystujące specjalne urządzenia o kształcie giętkiej rurki. Są to wprowadzane do organizmu pacjenta sondy zakończone światłowodem, co umożliwia oświetlenie i obrazowanie wewnętrznych narządów, na przykład żołądka czy jelit. Dowiedz się więcej na temat badań endoskopowych. W przypadku przeszczepu flory bakteryjnej endoskopia umożliwia nie tyle diagnostykę, co precyzyjne podanie preparatu. Lekarz wykonujący endoskopię cały czas obserwuje swoje działania na monitorze, na którym dokładnie widać położenie wprowadzanej sondy i podawany przeszczep. Istnieją również ośrodki, które zamykają preparaty z florą bakteryjną w kapsułkach, co umożliwia podaż doustną. Najbardziej korzystną drogą podania przeszczepu flory jelitowej wydaje się być wprowadzenie przeszczepu do jelita cienkiego. W ten sposób preparat omija kwaśne środowisko żołądka, które może być zabójcze dla części bakterii, a także zasiedla zdrową florą bakteryjną zarówno całe jelito cienkie, jak i grube.

Metoda podania przeszczepu flory jelitowej ma duże znaczenie w kontekście osiągnięcia sukcesu terapeutycznego i powinna zostać dobrana przez lekarza gastroenterologa, z uwzględnieniem stanu i potrzeb pacjenta.

Przeszczep flory bakteryjnej w Melita Medical

W Centrum Medycznym Melita Medical można umówić się na wizytę do gastroenterologa i omówić wskazania do wykonania przeszczepu flory bakteryjnej jelit. Nasz ośrodek wykonuje przeszczepy za pomocą endoskopii, podaniem do jelita cienkiego. Podczas gastroskopii lekarz wprowadza preparat flory bakteryjnej przez cienki cewnik do dwunastnicy. W ten sposób przeszczep precyzyjnie dostaje się do początkowej części jelita cienkiego. To pozwala na zasiedlenie przez bakterie zarówno jelita cienkiego, jak i grubego, co zwiększa skuteczność leczenia. Równocześnie nie naraża delikatnej mikroflory na kwaśne środowisko żołądka. Przed zabiegiem przeszczepu flory bakteryjnej jelit pacjenci zawsze otrzymują krótkotrwałe znieczulenie dożylne, co powoduje, że cały zabieg mija w uśpieniu, bez dolegliwości bólowych czy dyskomfortu.

W celu uzyskania dodatkowych informacji dotyczących przeszczepu flory bakteryjnej jelit oraz ustalenia konsultacji gastroenterologicznej zachęcamy do kontaktu z recepcją - +48 71 707 21 11 lub +48 660 551 155 .